नेपाल वातावरण पत्रकार समूह (नेफेज) की प्रथम महिला अध्यक्ष हुन्, रोशनी अधिकारी । उनै रोशनीसँग गरिएको कुराकानी-

नेपाल वातावरण पत्रकार समूह (नेफेज) को प्रथम महिला अध्यक्षको हैसियतले काममा कत्तिको चुनौती महसुस गर्नुभएको छ ?
सन् १९८६ मा स्थापना भएको संस्थामा पहिलो पटक महिला अध्यक्ष निर्वाचित हुँदा समय फेरिएको महसुस भएको छ । हामीभन्दा अगाडिको नेतृत्वले सिकाएका र देखाएका बाटाहरू समातेर अगाडि बढिरहेका छौं । अगाडिकै काम गर्ने तौरतरिकामा अभ्यस्त भइसकेकाले एक्कासि महिलाको उपस्थिति र सोहीअनुसारको काम गर्दा चुनौती छ । जुन प्रथामा काम गर्दै आइरहेका थियौं त्यसलाई परिवर्तन महिलामैत्री बनाउनुपर्ने तथा भोलिका लागि नया“ गोरेटो कोर्ने चुनौतीपनिछ । पुरुष नेतृत्वबाट महिलाको हातमा नेतृत्व आएको यो समय‘ट्रान्जेसनल फेज’ मा छौं ।

नेपाली पत्रकार महिलाको अवस्थालाई कसरी विश्लेषण गर्नुहुन्छ ?
पत्रकार महिलाको अवस्थाको कुरा गर्नुपर्दा आकर्षण छ तर निरन्तरता छैन । जिम्मेवारी, अवसर, आर्थिक अवस्था, सामाजिक संरचनालगायत यसका कारण यो पेसाबाट अलग हुने, पेसा परिवर्तन गर्ने लगायतका देखिएका छन् ।

वातावरण पत्रकारितामा महिलाको संख्या कम हुनुको कारण के होला ?
असी जनाभन्दा बढी नेफेजको सदस्य रहेकामा २० जना पनि महिला छैनन् । जल्दोबल्दो करियर रोज्छौं, आर्थिक सबलताका कुरा हेर्छौं, छिट्टो नेम–फेम कमाउन खोज्छौं तर वातावरण पत्रकारिता मूलधारभन्दा बाहिर रह्यो । वातावरणमा प्राविधिक शब्द बढी हुन्छन् जो कोहीले बुझ्न गाह्रो हुन्छ, धेरै पढ्न मेहनत गर्नपर्ने हुन्छ । यी र यस्तै विविध कारणले पुरुष पत्रकारलाई त गाह्रो छ भने महिलालाई त हुने नै भयो ।

संस्थाको कामको प्रभाव कस्तो छ ?
मुलुकैभर नै सामुदायिक रेडियो स्थापना गर्न हामीले पहल ग¥यौं र सफल पनि भयौं । सबैभन्दा लामो एपिसोड अर्थात् १३ सय ४५ शृंखला पूरा गरेको टेलिभिजन कार्यक्रम ‘आ“खीझ्याल’ निरन्तर चलिरहेको छ । वातावरणका मुद्दामा निरन्तर खबरदारी गरिरहेका छौं । वातावरणका मुद्दामा सरकारलाई सघाउने काम गरिरहेका छौं । नेपालले संरक्षणको काम गर्न थालेको ५० वर्ष भयो । यसैमा हामीले सरकारस“ग मिलेर वृत्तचित्र बनाउने, डकुमेन्टेसन गर्ने, अन्तर्राष्ट्रिय पत्रकार सम्मेलन गर्ने योजनामा छौं । चुरेको कुरादेखि निजगढको कुरासम्म वातावरण विनाशस“गै जोडिएको विकासको कुरामा हामीले सधै खबरदारी गर्दै आयौं । यो आवाज सरकारले पनि सुनेको छ ।

वातावरण पत्रकार समूहले गर्नुपर्ने कामहरू के–के छन् ?
अब उठाउनुपर्ने मुद्दा भनेको मुलुकभर नै वातावरण, जलवायु तथा मौसम परिवर्तनका विषयमा मोफसलका पत्रकारहरूमा सचेतना जगाउनु जरुरी छ । पत्रकारकै संस्था भएको भएर पत्रकारका लागि वातावरणका विविध आयामसम्बन्धी विषयगत तालिम दिनुपर्ने हुन्छ । तराईमा वाइल्डलाइफ, घडियालमा केन्द्रित हुनुपर्छ भन्ने हिमाल जाँदा हिमनदी, झरनाका कुरा गर्नुपर्ला । वातावरण पत्रकारिता अपरम्पार छ ।

वातावरण संरक्षणका लागि महिलाले गर्नसक्ने कामहरू के–के हुनसक्छन्?
वातावरण संरक्षण पनि र यसको असर पनि महिला र बालबालिकामै बढी परेको छ । ‘वुमन मुभ द माउन्टेन’ भनेर माउन्टेन डेको यसपटकको थिम नै राखेको छ नेपाल सरकारले । हरेक कुराको संरक्षक नै महिला हुन्, महिला नै धर्ती माता हुन्, टे«डिसनल नलेजले किपर नै महिला हो भन्छ । अन्तर्राष्ट्रिय सन्धीहरूले नै पनि यही भनेका छन् । वातावरण संरक्षण प्रवद्र्धनमा महिलाको महत्वपूर्ण भूमिका हुन्छ ।

नेतृत्व तहमा महिलालाई कत्तिको सजिलो–अप्ठ्यारो छ र धेरै भन्दा धेरै महिलालाई नेतृत्व तहमा कसरी पुर्याउने ?
समानतासँगै समता जरुरी छ । नेतृत्वमा आइसकेका महिलालाई निकै चुनौती छ । कतिपय स्थानमा महिला नेतृत्वलाई खुला हृदयले खुसी भएर स्वीकार गर्ने कुरा विकासकै क्रममा छन् । समान शिक्षा, समान अवसर, समान आर्थिक हैसियतमा महिला आउन सके नेतृत्व बढ्दै जान्छ भन्ने लाग्छ । महिला नेतृत्वले बढीभन्दा बढी महिलालाई निर्णायक तहमा ल्याउन पहल गर्नुपर्छ ।

महिलासशक्तीकरणका लागि के गर्नुपर्ला ?

महिला नेतृत्वलाई विश्वास गर्नुपर्छ । जसरी प्रसूति रोगका लागि महिला डाक्टर खोजिन्छ, फ्लाइटमा महिला पाइलटले चलाएको जहाज सुरक्षित हुन्छ भनिन्छ । मेरो दुश्मननै महिला नेतृत्व तहमा पुगेको छ भने उनलाई स्वीकार गर्ने, सहयोग गर्ने गर्नुपर्छ न कि व्यक्तिगत विचारमा केन्द्रित हुने । तसर्थ व्यावसायिकता विकास गर्नु जरुरी छ ।