भारतीय सेनाबाट अवकाश प्राप्त माथागढी गाउँपालिका–१ माडीफेदीकासोमबहादुर आलेको दिनचर्या ड्रागनको रेखदेख मै बित्छ । ड्रागनको स्याहारसुसार गर्दा दिन बितेको पत्तै हुँदैन । छोरा मनु आलेले सामाजिक सञ्जाल र युट्युबबाट बुबा सोमबहादुरलाई खेती गर्ने तरिका सिकाउँछन् । ‘मैले भारतीय सेनामा पच्चीस वर्ष बिताए,’ उनले भने, ‘अहिले मलाई घरमा बसेर नयाँ जातको खेती गर्न पाउँदा निकै खुसी लागेको छ । झन् फूर्ति आएको छ ।’

छोरा मनु दक्षिण अफ्रिकाको केन्या पुगेर ड्रागनका विषयमा जानकार थिए । उनैको सहयोगमा काठमाडौ लगायत अन्य स्थानबाट बिरुवा ल्याएका हुन् । ५ सय बोट लगाएका उनको ड्रागनले पहिलो लटमा ३ लाख बढी आम्दानी दिएको छ । पुनः लगाएका बोट पनि रामै्र हुर्किएको छ । ‘परीक्षणका लागि लगाएका थियौं तर सफल भयो,’ उनले भने, ‘हुन्छ कि हुन्न भन्ने थियो । अब राम्रो हुने रहेछ भन्ने लागेको छ ।’ सेतो र रातो दुवै रहेको छ । प्रतिकिलो ५ सयदेखि ६ सय रुपैया“मा बजारमा पठाएको उनले बताए । नयाँ नयाँ जातका खेती गर्दा बजार नहुने हो कि भन्ने चिन्ता हो ।

डेढ वर्षअघि खेती सुरु गरेका आलेले राम्रो धान फल्ने खेतमा छ सय बिरुवा लगाएका छन् । उत्पादनका हिसाबले धानबालीको तुलनामा यसबाट चारगुणा बढी फाइदा लिन सकिन्छ । उत्पादित फल स्थानीय बजार साथै अलावा तानसेन, आर्यभञ्ज्याङ, दमकडा, कसेनी लगायतका बजारमा बिक्री भएको उनले बताए । पहिलो लटमा तीन टन भन्दा बढी नै फल बिक्री गरेको उनले बताए । बजारमा यस फलको माग धेरै बढेकाले तीन रोपनी जग्गामा खेती गरेका छन् । आगामी दिनमा खेती विस्तार गर्ने योजना रहेको बताए । ‘यसबाट राम्रो कमाई गर्न सकिने रहेछ,’ उनले भने, ‘फुर्सदको समय सदुपयोग भएकाले पनि व्यवसायप्रति आकर्षित छु ।’

यो खेती नयाँ र स्वास्थ्यका लागि राम्रो भएको बुझाउन सक्नुपर्ने उनको सुझाव छ । एक पिल्लरमा चारैतिर लगाइको चारवटा बोट हुन्छ । एक बोटमा कम्तीमा ३० वटासम्म फल लाग्छ । बिरुवा लगाएको एक वर्षमै फल तयार हुन्छ । आले मात्र होइन, कचल, तानसेन र ठिमुरेमा गरी ३ हजार ५ सय बढी ड्रागनका बोटले फल दिन थालेको छ । पहिलो लट सफल भएको र दोस्रो लटमा पनि उत्तिकै आम्दानी गर्ने योजना रहेको किसानले बताएका छन् । लटलटमा फुल्ने र फल्ने भएकाले बिरुवा हुर्कने र फुल फुल्ने क्रम जारी छ ।

बजारमा रातो महङगोमा बिक्री हुने गरे पनि सेतो ड्रागन धेरै फल्ने र बोट पनि छिटो हुर्कन्छ । तानसेन काजीपौवाका सन्दीप अधिकारी, ठिमुरेका भरत जीसी, कचलका टेकबहादुर रास्कोटी, रुप्सेका तारा पाण्डेय, रामपुरका हिरण्य राज रेग्मीले पनि ड्रागन खेती गरेका छन् । अधिकांशले इन्टरनेट र सामाजिक सञ्जालबाट खेती गर्ने तरिका सिकेर गरिएको ड्रागन बजारमा बिक्री गर्न कुनै समस्या छैन । ड्रागन पहिलो लटमा सेतो ५ सय र रातो ६ सय रुपैयाँमा बिक्री गरेका थिए । यसपटक ४ सय र ५ सयमा पठाउने योजना बनाएका छन् ।

सि

थप लेखहरू

अलग अध्याय

लक्ष्मी भण्डारी

भाषाका गुरुआमा

प्रकृति दाहाल

धनशोभाको आँखामा गोर्खा इतिहास

विद्या राई

सिँउडी जस्तो देखेर अचम्म परेका गाउ“लेलाई पाकेको फल चखाएपछि गाउँमै ड्रागन खाने उपभोक्ता बढेको कचलका रास्कोटीले बताए । सुरुमा भने हेर्दा सिउँडीजस्तै देखेर धेरै गाउँले अचम्म परेका थिए । माथागढी गाउँपालिका–१, चिदीपानीका वडाध्यक्ष राजकुमार पन्थीले गाउँपालिकामा कार्यविधि बनाएर उत्पादनमा आधारित अनुदान दिनेगरी काम गर्न लागेको बताए । पहाडी जिल्लामा ड्रागन फल खेती नयाँ भएकाले यसमा आकर्षण र बजार माग बढ्दो छ ।

केही किसानले व्यावसायिक खेती सुरु गरेको कृषि ज्ञानकेन्द्रकी प्रमुख कामना भट्टराई अधिकारीले बताइन् । नयाँ खेती भएकाले ड्रागन डिपार्टमेन्टल स्टोर, फलफुल पसल, भाटभटेनी लगायतमा बिक्री गर्न सहज रहेको उनले बताइन् ।दक्षिण अमेरिकाको मेक्सिकोमा सुरु भएको यो फल सिउँडी प्रजातिमा पर्छ । गर्मी र सुख्खा हावापानीमा हुने सिउँडी प्रजातिको फलफूल हो । यसको लहरा ड्रागनको जिब्रो जस्तै हुन्छ । फलको स्वाद गुलियो र अमिलोपनाको मिश्रण भएको हुन्छ ।

तस्बिर क्याप्सन- पाल्पाको माथागढी गाउँपालिका–१, चिदीपानी माडीफेदीकासोमबहादुर आलेले गरेको ड्रागन खेती । तस्बिर माधव अर्याल