पछिल्लो समय छाता फेसनका रूपमा विकसित हुँदै गएको छ । छाता युवतीहरूका लागि अनिवार्यजस्तै भएको छ । गर्मी होस् वा वर्षा ‘झोलामा छाता कहिल्यै छुटाउँदिन’ एक वित्तीय संस्थामा कार्यरत अशिष्मा श्रेष्ठ भन्छिन्, ‘छाताले अनुहारलाई सुरक्षित राख्नुका साथै शीतलता पनि प्रदान गर्छ ।’ कालो, नीलो र गुलाबी रंगका छाता उनलाई मन पर्छन् । विद्यार्थी पूजा देवकोटा पनि आफ्नो झोलामा छाता राखेर घरबाट बाहिर निस्कन्छिन् । उनको रोजाइ नै फूलबुट्टे छाता हो । उनी छाता किन्दा रंग र डिजाइनमा ध्यान दिन्छिन् । भन्छिन्, ‘मलाई फूलबुट्टे छाता निकै मन पर्छ । त्यसमा पनि म डिजाइन खोज्छु ।’ छाताले व्यक्तित्व झल्कने भएकाले पनि आफूले प्रयोग गर्ने छातामा विशेष ध्यान दिने गरेको उनको भनाइ छ । उनका अनुसार पछिल्लो समय बजारमा विभिन्न डिजाइनका छाता पाइन्छन् । 

झरी परिरहेको समयमा होस् वा चर्को घाम लागेको बेलामा होस्, के गाउँ के सहर सबैतिर रङ्गीबिरङ्गी छाता ओढ्नेहरू बाक्लै भेटिन्छन् । त्यो पनि पुराना पाराका होइनन् चल्तीका फेसनेबल छाता धेरै तन्नेरीको हातमा देखिन्छन् । 

दशकअघि रिलिज भएको ‘कान्छीको छाता ढल्काइदेऊ यता घाम पर्‍यो निधारैमा....’ बोलको गीत अहिले पनि उत्तिकै चर्चित छ । विशेषगरी काठमाडौंको मौसममा घाम र पानीको टुङ्गो नहुने भएकाले छाता बोक्दा ढुक्क हुने युवतीहरूको भनाइ छ । छातालाई बहुउपयोगी वस्तुका रूपमा पनि लिन सकिन्छ । अझ तन्नेरी पुस्तामा छाताको फेसन बाक्लै छ । 

फेसनका रूपमा छाताको प्रयोग बढेसँगै फेसनेबल छाताहरू उपलब्ध हुन थालेको व्यापारीहरू बताउँछन् । विशेषगरी पसलहरूमा भन्दा पनि फुटपाथमा छाताको व्यापार फस्टाउँदै गएको उनको प्रतिक्रिया छ । असन चोकमा फुटपाथमा व्यापार गर्दै आएकी प्रमिला तामाङले वर्षायाममा छाताको व्यापार बढेको बताइन् । उनी जाडोमा कपडा र वर्षामा छाताको व्यापार गर्छिन् । पछिल्लो समय उनले विभिन्न रंग, डिजाइन र साइजका छाता बिक्री गर्छिन् । उनले भनिन्, ‘पछिल्लो समय फेसनका कारण ग्राहकहरूको रोजाइ नै फूलबुट्टे छाता भएको छ ।’ उनले बेच्ने छाताहरूको मूल्य १५० देखि ६५० रुपैयाँसम्म पर्छ । बजारमा बिक्री हुने विभिन्न रंग र साइजका छातामध्ये करिब एक तिहाइ ग्राहकले बुट्टे छाता किन्ने गरेको व्यवसायीहरूको भनाइ छ । ग्राहकहरूले आवश्यकतानुसार छाता खरिद गर्ने गरेको बानेश्वरका व्यापारी सुनील बाँस्तोलाले बताए । उनका अनुसार विद्यार्थी, जागिरेदेखि गृहिणीहरूको छुट्टाछुट्टै रोजाइ हुन्छ । विद्यार्थीहरूले फेसन र डिजाइनलाई बढी पछ्याउँछन् । जागिरेहरूले सादा कलरको छाता रुचाउँछन् भने गृहिणीहरूले ठूला साइजका छाताहरू छनोट गर्छन् । उनले २ सय ५० देखि १४ सय रुपैंयाँसम्मका छाता बिक्री गर्छन् । 

छाता घाम–पानी छेक्ने मात्र होइन सौन्दर्य संरक्षण गर्नसमेत प्रयोग हुन थालेका छन् । सौन्दर्यविद् शान्ति श्रेष्ठ भन्छिन्, ‘छाताले स्किनलाई ताजा राख्न मद्दत गर्छ ।’ विशेषगरी घाम–पानी छेक्ने छातालाई पछिल्लो समय सौन्दर्य संरक्षण गर्नसमेत प्रयोग गर्न थालिएको छ । उनका अनुसार छाता घाम–पानी दुवैबाट बच्चे उपयुक्त वस्तु भए पनि यसको गुणस्तरमा ध्यान दिनुपर्छ । बाहिर जस्तो रंग भए पनि छाताको भित्री रंग सेतो हुनुपर्ने उनको सुझाव छ । ‘कालो रंगको छाताले बढी पोल्छ,’ उनी भन्छिन्, ‘सकेसम्म बाक्लो र दुई तह भएको छाता छान्नुपर्छ । संवेदनशील छालाका लागि छाता अनिवार्य छ ।’ 

अहिले छाता पसल र फुटपाथमा मात्र अनलाइनमा पनि पाउन सकिन्छ । अनलाइनमा फूलबुट्टे छाताको मूल्य दुई सय र ट्रान्सप्यारेन्ट (पारदर्शी) छाताको दुई सयदेखि छ सय रुपैयाँ पर्छ । त्यस्तै, बालबालिकाको छातालाई सय रुपैयाँदेखि एक सय ५० रुपैयाँसम्म पर्छ । बजारमा आयल पेपर, कटन, सिल्क, प्लास्टिक, नाइलनबाट बन्ने छाता खरिद गर्न सकिन्छ । छाताका डन्डीहरूमा पनि विविधता पाइन्छ । अंग्रेजी अल्फाबेटको ‘जे’ र ‘सी’ आकारका डन्डी भएका छाताहरू बजारमा उपलब्ध छन् । 

नेपालमा विभिन्न देशबाट यी छाताहरू भित्रिन्छन् । यहाँ कमै मात्र छाताहरू उत्पादन हुन्छन् । विशेषगरी चीन, भारत, हङकङबाट छाता बढी भित्रिएका छन् । भन्सार विभागका अनुसार ०७८ साउनदेखि ०७९ वैशाखसम्म २० करोडका छाता भित्रिएका छन् । अघिल्लो वर्ष ३५ करोड रकम बराबरका छाता आयात भएको तथ्यांक विभागले जनाएको छ । 

छाताको छनोट

बजारमा विभिन्न साइज र डिजाइनका छाता पाइन्छन् । त्यसकारण आफूले कुन प्रयोजनका लागि छाता बोक्ने हो सोहीअनुसार नै छाताको छनोट गर्नुपर्छ । दैनिक प्रयोगका लागि छाताको छनोट गर्दा फोल्ड गर्ने छाता रोज्नुपर्छ । यसलाई आफ्नो ब्यागमा सहज रूपमा राख्न सकिन्छ । त्यस्तै, छाताको गुणस्तरमा पनि उत्तिकै ध्यान दिनुपर्छ । आफ्नो बजेटअनुसारको गुणस्तर र टिकाउपनमा ध्यान दिनुपर्छ । आफूलाई सहज हुने ह्यान्डलअनुसारका छाता छनोट गर्नुपर्छ । 

छाताको सुरुवात र विकास

हरेक वर्षको १० फरबरीमा छाता दिवस मनाइन्छ । छाताको सुरुवात भने चीनबाट भएको पाइन्छ । बजार चिनियाँ छाताको कब्जामा छ । सय वर्षसम्म छाताको उपयोग केवल घामबाट बच्नका लागि मात्र हुन्थ्यो । तर, पछि वर्षाबाट जोगिने साधनका रूपमा पनि प्रयोग गर्न थालियो । विश्वको आवश्यकता पूरा गर्न पहिलो पटक इंग्ल्यान्डको लन्डन सहरस्थित अक्सफोर्ड गल्लीमा ‘जेम्स स्मिथ एन्ड सन्स’ को नाममा खुलेको त्यही पसलबाट छाताको बजार बिस्तार भएको हो ।