अटिज्म भएका बालबालिकालाई व्यवहारोपयोगी शिक्षा दिई परिवार तथा समाजमा पुनस्र्थापना गराउने हेतुले २०६७ साल मंसिर महिनामा विशेष स्कुल तथा पुनस्र्थापना केन्द्रको स्थापना गरिएको थियो । दुईजना अटिज्म भएका बालबालिकाबाट यो केन्द्र स्थापना गरिएको केन्द्रकी संस्थापक तथा प्रमुख कार्यकारी निर्देशक सविता उप्रेती बताउँछिन् । 

नशा र तन्तुको विकास क्रममा जन्मजात हुने असमानताको एउटा रूप अटिज्म हो । यसलाई न्यूरो डेभलपमेन्ट डिसअर्डर भनिन्छ । यस्ता मानिसमा संचार विचलन, सामाजिक रूपमा घुलमिल हुन कठिनाइ तथा कल्पना शक्तिको लचकतामा कमी हुनेजस्ता समस्या हुन्छन् । त्यसैले यस्ता बालबालिकालाई विशेष हेरचाह तथा तालिम दिलाई विभिन्न थेरापी प्रदान गरेर साधारण विद्यालय पठाउनुपर्ने हुन्छ । कतिपय बालबालिका भने साधारण विद्यालय जानै नसक्ने हुन्छन् । बालबालिकालाई शिक्षा प्रदान गर्नुका साथै उनीहरूमा भएका फरक खालका समस्या र चुनौती पहिचान गरी तिनको समाधानका लागि यो विशेष स्कुल खोलिएको सविता बताउँछिन् । 

अटिज्म भएका बालबालिकालाई साधारण लेखपढ गर्न, कसैको सहयोग नलिई आफ्नो स्याहार आफैं गर्न सक्ने बनाउने काम पनि यो केन्द्रमा गरिन्छ । बालबालिकाको क्षमता विकास गरी सामाजिक हक, अधिकारसहित समाजमा पुनस्र्थापना गराउने उद्देश्यले यो संस्था स्थापना गरिएको हो । 

शिक्षा बालबालिकाको नैसर्गिक अधिकार हो तर अटिज्म बालबालिकाका लागि नेपालमा विशेष किसिमको शिक्षाको व्यवस्था नभएको हुनाले विशेष शिक्षा आवश्यक भएका त्यस्ता बालबालिका ठूलो समस्यामा परेका छन् । विद्यालयहरू यस्ता बालबालिका भर्ना लिन हिचकिचाउँछन् । भर्ना लिए पनि यस्ता बालबालिकालाई आवश्यक पर्ने वातावरण, विशेष कक्षा तथा हेरचाहको व्यवस्था नहुँदा एउटै कक्षामा सामान्य विद्यार्थीसँग मिसिएर पढ्नुपर्ने बाध्यता छ । यस्ता बालबालिकालाई नियमित उपचार तथा थेरापीको आवश्यकता हुन्छ । त्यसैले यस्ता बालबालिका सामान्य विद्यालयमा समायोजन हुन सक्दैनन् । यस्ता बालबालिकालाई विशेष हेरचाहका साथै थेरापी तथा तालिम दिई सामान्य विद्यालयमा समाहित गर्नुपर्छ । साधारण विद्यालय जानै नसक्ने बालबालिकालाई विशेष शिक्षा विद्यालयमै उपलब्ध गराउनुपर्ने हुन्छ । अटिज्म बालबालिकाको शिक्षामा विकास तथा उनीहरूमा भएका फरक खालका समस्या र चुनौती पहिचान गरी समस्याअनुरूपको विशेष शिक्षाको व्यवस्था गर्ने उद्देश्यले यो स्कुल स्थापना भएको हो । 

सेवा

यहाँ विशेष शिक्षा आवश्यकता भएका बालबालिकालाई उनीहरूको अपाङ्गताको प्रकृतिअनुरूप कोर्स विकास गरी श्रव्यदृश्य सामग्री तथा विभिन्न प्रविधि प्रयोग गरी शिक्षा प्रदान गरिन्छ । त्यसका अतिरिक्त यहाँ दैनिक क्रियाकलाप, तालिम र थेरापीको पनि व्यवस्था छ भने दैनिक क्रियाकलाप, तालिम एवं थेरापीको व्यवस्था छ । यहाँ ३ वर्षदेखि १३ वर्षसम्मका अटिज्म स्पेक्ट्रम डिसअर्डर भएका बालबालिकालाई लक्षित गरी शिक्षा तथा सेवा उपलब्ध गराइन्छ । यस्ता बालबालिकालाई विशेष शिक्षासहित उक्त समयमा खाना, खाजा, यातायात, फिजियोथेरापी, अकुपेसनल थेरापी, स्पिच थेरापी, स्पर्श थेरापीलगायत नियमित स्वास्थ्य परीक्षणको व्यवस्था पनि संस्थामा भएको सविताले बताइन् । 

संस्थाको उपलब्धि 

हाल संस्थाबाट ४० जना अटिज्म स्पेक्ट्रम डिसअर्डर भएका बालबािलकाले सेवा लिइरहेका छन् । स्थापनाकालदेखि हालसम्म ६० जना बालबालिका पुनस्र्थापना भैसकेका छन् । तीमध्ये ३० जनालाई सामान्य स्कुलमा पढ्न सक्ने गरी पुनस्र्थापित गरिएको छ । ५ सय ५० भन्दा बढीलाई फिजियोथेरापी सेवा प्रदान गरिएको छ । हाल केन्द्रले १६ वर्षमाथिका किशोर–किशोरीहरूलाई जीवन सहजीकरण तथा सीपमूलक तालिम प्रदान गर्न थालेको छ । यसले उनीहरूलाई सहज जीवनयापन गर्न सघाउ पुर्‍याउँछ । यहाँ विभिन्न विधागत विज्ञहरूसँग छलफल तथा परामर्श गरी अटिज्मका सम्बन्धमा देशव्यापी सचेतनात्मक कार्यक्रम पनि संचालन गरिँदै आएको छ । 

यो केन्द्रद्वारा उत्पादित सामान

क्रिस्टल तथा मोतीका गहनाहरू, कपडा तथा फाइबरका झोला, ढाकाको खादा, ढाकाका मफलर, रुमाल, मास्क, किरिङ आदि ।