पाँच दिनसम्म मनाइने तिहार दसैंको पन्ध्र दिनपछि आउने हिन्दू धर्मावलम्बीहरूको ठूलो पर्व हो । दसैंपछिको ठूलो पर्व तिहारलाई दीपावली तथा यमपञ्चकका नामले समेत चिनिन्छ । बत्तीको झिलिमिली हुने भएकाले यसलाई दीपावली एवं पाँच दिनसम्म यमराज तथा उनका दूतहरूको आराधना गरिने हुँदा यमपञ्चक भनिएको हो । किंवदन्तीअनुसार सूर्यका छोराछोरी यमराज तथा यमुना दाजुबहिनी हुन् । यमुनाले दाजुलाई केही समय कामबाट विश्राम लिई आफूकहाँ आउन अनुरोध गरेकीले यमराज कार्तिक कृष्ण त्रयोदशीका दिन बहिनीकहाँ गए । बहिनीले दाजुको निकै सेवा गरिन् । यमराज यमुनाकहाँ कार्तिक कृष्ण त्रयोशीदेखि कार्तिक शुक्ल द्वितीयासम्म पाँच दिन बसे । यसैलाई आधार मानेर तिहार मनाउन थालिएको बताइन्छ । यसबाहेक तिहारसँग अन्य थुप्रै प्रसङ्ग पनि जोडिएका छन् । पाँचै दिन उत्तिकै महत्वपूर्ण हुने भए पनि लक्ष्मीपूजाको दिनदेखि तिहार विशेष हर्षोल्लासपूर्वक मनाउने चलन छ । 

प्रकृतिसँग निकट सम्बन्ध गाँस्ने यो पर्वमा हिजोआज अनेकौं विकृति पनि भित्रिएका छन् । यद्यपि नेपाली संस्कृतिमा तिहारको आफ्नै विशिष्ट महत्व छ । राणाकालमा त अझ पाँच दिनसम्म निर्बाध रूपमा टँुडीखेलमै जुवा खेलाइन्थ्यो । आजभोलि वैधानिक रूपमा नभए पनि जुवाको प्रचलन उत्तिकै छ । अझ त्यसमा मद्यपान पनि थपिएपछि त धेरै समस्या उत्पन्न भएका छन् । यति हुँदाहुँदै पनि तिहारको गरिमामय परम्परा भने अझसम्म कायम छ । दक्षिण एसियाका धेरै देशमा विशेष गरी नेपाल, भारत, भूटान एवं बर्मामा यो पर्व विभिन्न किसिमले मनाइन्छ ।