मानव जीवनमा प्रमाणपत्रको महत्वपूर्ण स्थान छ । बलियो प्रमाणका रूपमा प्रयोगमा आउने यस्ता प्रमाणपत्रहरू तयार पार्दा केही कुरामा ध्यान पुर्‍याउनुपर्छ । 

जन्मदर्ता प्रमाणपत्र

स्कूल भर्ना तथा जागिरका लागि ।

आवश्यक परेका बेला आफ्नो उमेर प्रमाणित गर्न ।

सामाजिक सुरक्षाको तौरतरिका मिलाउन जस्तो कि हेल्थ इन्स्योरेन्स आदि ।

पासपोर्ट बनाउँदा । 

ग्रिन कार्डका लागि आवेदन दिनुपर्दा । 

सर्टिफाइड डकुमेन्ट्स जस्तै ड्राइभिङ लाइसेन्स, भोटर्स आइडी, विवाह दर्ता आदि तयार गर्दा ।

कसरी बनाउने ?

शिशुको जन्मपछि मेडिकल अफिसर वा इन्चार्जद्वारा फर्म लिएर भर्नुपर्छ । उक्त फर्म लिएर नगरपालिका जानुपर्छ । २१ दिनभित्र सर्टिफिकेट रजिस्टर नगरे प्रहरीको प्रमाणीकरणपछि मात्र जन्मदर्ता प्रमाणपत्र पाइन्छ ।

नगरपालिकाबाट ७ देखि १५  दिनभित्र प्रमाणपत्र प्राप्त हुन्छ । कथंकदाचित् प्रमाणपत्र हराए जहाँबाट लिइएको हो त्यहीँ आवेदन दिनुपर्छ । 

जातीय प्रमाणपत्र 

हाम्रो मुलुकमा समानतालाई बढावा दिने उद्देश्यले केही विशेष समुदायलाई जातीय प्रमाणपत्रका आधारमा सहुलियत प्रदान गर्न थालिएको छ । 

कहिले जरुरी पर्छ ?

सरकारी जागिरमा । 

आरक्षणको लाभ उठाउन ।

स्कूल–कलेजमा पूरै वा आधा शुल्क छुटका लागि ।

कसरी बनाउने ?

अहिले यस्तो प्रमाणपत्र अनलाइनमार्फत पनि बनाउन सकिन्छ । गाविस वा नगरपालिका यसका आधिकारिक निकाय हुन् । 

गाविस वा नगरपालिकामा आफ्नो व्यक्तिगत र बसोबास खुल्ने गरी सम्पूर्ण विवरणसहितको आवेदन दिनुपर्छ ।

मृत्युदर्ता प्रमाणपत्र 

मृत्युदर्ता प्रमाणपत्र मृतकको सबैभन्दा नजिकको आफन्तलाई दिइने प्रमाणपत्र हो जसमा मृत्यु भएको मिति, तथ्य वा कारण, उमेर आदि समावेश गरिन्छ । 

कहिले पर्छ आवश्यक ?

सामाजिक तथा कानुनी आधिकारिकता आदि जिम्मेवारीबाट मुक्त गराउन । 

जायजेथा हस्तान्तरण गर्न ।

बिमाको फाइदा लिन ।

कसरी बनाउने ?

अस्पतालमा मृत्यु भएको भए अस्पतालले नै मृत्युदर्ता प्रमाणपत्र बनाइदिन्छ ।

घरमै मृत्यु भएको खण्डमा २१ दिनभित्र गाविस वा नगरपालिकामा सूचना दिनुपर्छ ।

२१ दिनभित्र सूचना दिन नसकिए एरिया रजिस्ट्रारको अनुमतिमा विलम्ब हर्जाना तिरी मृत्युदर्ता प्रमाणपत्र लिन सकिन्छ ।

विवाह दर्ता प्रमाणपत्र

हाम्रो मुलुकमा विवाह तब मात्र मान्य र आधिकारिक हुन्छ जब विवाह दर्ता प्रमाणपत्र हातमा पर्छ । 

कहिले जरुरत पर्छ ?

विवाहका सम्बन्धमा कानुनी मान्यता स्थापित गर्न । 

थर परिवर्तन गर्न ।

पासपोर्ट बनाउन ।

प्यान कार्ड, पासपोर्ट, बैंक खाता, भोटर्स आइडी, फाइनेन्सियल डकुमेन्ट्स, सम्पत्ति प्रमाणपत्र आदि बदल्न वा अपडेट गर्न । 

कसरी बनाउने ?

विवाह भएको १ महिनाभित्र विवाह दर्ता प्रमाणपत्रका लागि आवेदन दिनुपर्छ । आफ्ना अभिभावक वा साक्षीका साथ नवविवाहित जोडी गाविस वा नगरपालिकामा उपस्थित हुनुपर्छ ।

व्यस्ततावश एक महिनाभित्र विवाह दर्ता गर्न नसक्नेले क्षमादानका साथ विवाहको ५ वर्षभित्र गाविस अथवा नगरपालिकाको सम्पूर्ण प्रक्रिया पूरा गरी काम गर्नुपर्छ ।

यसका लागि श्रीमान्–श्रीमती दुवैको जन्ममिति, ठेगाना, पासपोर्ट साइजको तस्बिर, विवाहको तस्बिर वा विवाहको निमन्त्रणा कार्ड प्रमाणका रूपमा पेस गर्नुपर्छ ।

निवेदन दिएको हप्ता दिनभित्र विवाह दर्ता प्रमाणपत्र प्राप्त गर्न सकिन्छ ।