विगत चार वर्षअघि कोरोना महामारीका कारण लकडाउन भयो । लकडाउन भएसँगै मानिसहरू घरमै बस्न बाध्य भए । घरमै बसेर गर्न सक्ने काम मानिसहरूले खोज्न थाले । बालकुमारीकी सम्झना पौडेलले पनि त्यो समयमा थुप्रै काम गरिन् । कहिले घर पेन्ट गरिन् त कहिले गमला बनाइन् । लकडाउन बढ्दै जाने क्रममा उनले आम्दानीको बाटो खोज्न थालिन् । घरमै बसेर आम्दानीको उपाय खोज्दै उनले माला र पोते बनाएर बेच्न थालिन् । उनले भनिन्–‘लकडाउनको समयमा घरमा गुम्सिएको अवस्था थियो । थुप्रै उपाय खोज्दै जाँदा माला र पोते बनाउने सोच निकालें ।’ काम गर्न जाँगरिली उनले सुरुमा एउटा माला बनाइन् र दुई सय रुपैंयाँमा बेचिन् । उनको व्यवसायको सुरुवात नै त्यही माला थियो । उनले साथीभाइलाई देखाइन् । साथीहरूले उनलाई हौसला दिए र भन्न थाले–‘हामीलाई पनि बनाइदिनुप¥यो । साथीहरूको अर्डर लिँदै मालाबाट उनले पोतेमा हात बढाइन् । माला र पोते बनाउन रमाउने उनले न्यूरोडबाट होलसेलमा सामान ल्याएर घरमा बनाउन थालिन् । कस्तो बनाउने बजारमा टे«न्ड कस्तो छ यसबारे उनी अपडेट हुन थालिन् । युट्युब र गुगल नै उनका डिजाइनका सहारा भए । उनले भनिन्–‘डिजाइनका लागि गुगल हेर्थें कतिपय डिजाइन भने आफ्नै तरिकाले पनि बनाँउथे ।’ 

उनले वेभ पोते, तान पोते, लावर पोतेजस्ता पोतेको डिजाइन गर्छिन् । बजारको ट्रेन्डभन्दा पनि सदाबहार प्रयोगमा आउने पोतेहरू बनाउन उनलाई सजिलो लाग्छ । फेसन छिटो परिवर्तन भइरहने र सानो लगानी हुने भएकाले उनलाई टे«न्डमा चल्न सहज भएन । डिजाइनमा भने आफूले फरकपन दिन खोजेको उनी बताउँछिन् । बजारमा चलेको भन्दा अलि फरक होस् भन्ने उनको चाहना हुन्छ । उनले आफूले मात्र पोते बुन्ने र बनाउने नभै १०–१२ जना महिलालाई काम दिएकी छन् । काठमाडौंदेखि काभ्रेपलाञ्चोकसम्मका महिलालाई काममा लगाएकी छन् । उनले पोतेको पिसअनुसार ज्याला दिने गर्छिन् । उनी भन्छिन्–‘यसरी अरूलाई काममा लगाउँदा उनीहरूले सिक्ने त भैहाले तर आफूले पनि गरेर खान सक्ने बनाएकी छु ।’ तयारी सामानहरू काठमाडौंदेखि बाहिरी जिल्लासम्म पुगेका छन् । व्यापारका लागि उनले डिजिटल प्लेटफर्म नै प्रयोग गरेकी छन् । केशरी नामक फेसबुक पेजबाट उनले बिक्री गर्छिन् । उनले भनिन्–‘अहिलेको सामाजिक सञ्जालमा मार्केटिङ गर्नदेखि व्यापार गर्न समेत सहज भएको छ । नेपाली ब्रान्डलाई विश्वास गर्नेहरूको संख्या पनि बढ्दैछ । नेपाली उत्पादन भनेर माया गर्नेहरूका कारण नेपाली सामग्री फैलदै गएको उनले बताइन् । हातले बनाएका उनका सामानहरू तीन सयदेखि तीन हजार रुपैयाँसम्मका छन् । उनले पोते रिङ, औंठी सेट नै बनाउछिन् । उनका अनुसार ग्राहकहरूले पनि सेट नै खोज्ने गरेका छन् । लुगाको सेटमा मिलाएर लगाउने हुनाले विभिन्न कलर डिजाइनको बनाउनुपर्ने उनी बताउँछिन् । उनले भनिन्–‘अहिलेको टे«न्ड म्याचिङको टे«न्ड छ त्यसैले पहिरनअनुसार ग्राहकहरूले सेटै खोज्छन् ।’ उनी एक्लैले होइन पार्टनरसीपमा व्यवसाय सञ्चालन गरेकी छन् ।

सुरुवातको समयमा परिवारको गाली खाएकी उनले अहिले भने सबैको साथ पाउन थालेकी छन् । श्रीमानले समेत सामान डेलिभरिमा सहयोग गर्छन् । सानो लगानीबाट सुरु गरेर पनि आफू बेरोजगार बस्न नपर्ने लागेको छ, उनलाई । तर पश्रिमअनुसारको बजार मूल्य नपाउँदा उनलाई दुःख लाग्छ । उनले होलसेल तथा रिटेलमा सामान बेच्ने गर्थिन् । रिटेलमा राम्रो आम्दानी भएपछि होलसेलले भने उचित मूल्य नपाएको उनले बताउँछिन् । उनले भनिन्–‘सामान लिएर गयो लगानी उठ्ने पैसा नदिन खोज्छन् । त्यसैले होलसेलसँग व्यापार गर्न कठिन छ ।’ नेपालमा श्रमको उचित मूल्य नभएको उनले बताइन् । दुई सय रुपैँया लगानीबाट सुरु भएको उनको व्यवसायमा लगानी पनि थपि“दै गएको छ । पार्टनरसीपमा उनले व्यवसाय चलाइरहेकी छन् । घरमै बसेर आम्दानी गरिरहेकी उनलाई घर खर्च पनि पुगेको छ । आफ्ना दुई सन्तानलाई विद्यालय पठाएर उनी काममा लाग्छिन् । सानो लगानीमा व्यवसाय गर्न सहज भए पनि अप्ठ्यारा पनि उत्तिकै छन् । नेपालमा भनेजस्तो सामान नपाउने हुनाले भनेजस्तो डिजाइन निकाल्न उनी सक्दिनन् । ग्राहकहरूले विभिन्न डिजाइन अर्डर गर्छन् तर त्यस्ता डिजाइन बनाउन नसकिने उनी बताउँछिन् । आफूले नयाँ डिजाइनमा काम गर्न खोज्दा डिजाइन कपी भइसक्ने समस्या पनि उत्तिकै रहेको उनको भनाइ छ । उनी भन्छिन्–‘प्रतिस्पर्धात्मक बजारमा नयाँ डिजाइनमा आफै मात्र काम गर्न चुनौती हुन्छ ।’

थप लेखहरू

धनशोभाको आँखामा गोर्खा इतिहास

विद्या राई

राधिकाको लसुन पेस्टको उद्यम

 प्रकृति दाहाल 

उज्यालो छरिरहेका चेपाङ युवती

विमल खतिवडा