एक अपराजित धाविका, जसले अधिकांश प्रतियोगिताको नतिजा आफ्नो पक्षमा बनाएकी छिन् । ‘हार्न नजान्ने खेलाडी’ उनले पाएको उपमा हो । तर, उनै खेलाडीले घरेलु मैदानमा भएको महत्वपूर्ण खेलकुद प्रतियोगिता खेल्न पाइनन् । उनले खेल्न पाएको भए सायद स्वर्ण पदक पक्का गर्थें । उनको खेल–जीवनको हिसाब किताब गर्ने हो भने यस्तै ठोकुुवा गर्न सकिन्छ । आठौं राष्ट्रिय खेलकुद सुरु हुने बेला कान्छीमाया कोजुका बुवा विते । त्यही कारण उनी प्रतियोगितामा सहभागी हुन पाइनन् । आठौं राष्ट्रिय खेलकुदमा सहभागी हुनेलेमात्र  सागको लागि छनौट हुने भनिएकाले उनका लागि यो मौका पनि गुम्यो । ‘पछि फेरी सागमा छनौटका लागि प्रतियोगिता भएको थियो’ उनले सम्झिइन्, ‘तर, मैले आफुलाई मैदानमा फर्काउन सकिन ।’ बुवा वितेको पीडामा उनले खेल्न सकिनन् । ‘मैले खेल्न नपाएपनि एथलेटिक्समा नेपालकै सन्तोषी क्षेष्ठले स्वर्ण पदक जितिन्’ उनले सुनाइन्, ‘त्यसले मलाई ढुक्क बनायो । उनले इतिहास बनाएकी थिइन् र त्यो सवैले गर्व गर्ने कुरा थियो ।’ सन्तोषीले एथलेटिक्सको १० हजार मिटर दौडमा अरु प्रतिस्पर्धीलाई उछिनेकी थिइन् । कान्छीको दौड पहिलो पटक दौड प्रतियोगितामा भाग लिँदा उनी जम्माजम्मी १३ बर्षकी थिइन् । खेल जीवनको यो लामो दौडमा उनले १९ वटा त अन्तराष्ट्रिय प्रतियोगिता खेलेकी छिन्, ४ पटक एशियन गेम र २ पटक साग गेम खेलिसकेकी छिन् । सन् २००४ मा उनले एथेन्स ओलम्पिकमा समेत भाग लिएकी थिइन् । ‘हरेक खेलाडीको सपना हो ओलम्पिक’ कान्छीमाया भन्छिन्, ‘आफु जन्मिएको देशको झन्डा ओडेर ओलम्पिकसम्म पुग्दा गर्व महसुष हुँदोरहेछ ।’२०५३ सालमा जिल्लास्तरिय प्रतियोगिताबाट उनी क्षेत्रिय प्रतियोगिताका लागि छनौट भइन् । त्यही बर्ष चन्द्रगढीमा आयोजित राष्ट्रियस्तरको प्रतियोगितामा तेस्रो स्थान हासिल गरिन् । २०५४ सालमा एशियन क्रस कन्ट्रीमा सहभागी हुँदै उनले अन्तराष्ट्रिय मैदान प्रवेश गरिन् । २०५५ सालमा नेपालगञ्जमा भएको राष्ट्रिय खेलकुदमा स्वर्ण पदक हासिल गर्दै उनको खेल जीवनले स्वर्णिम ढोको खोलेको थियो । कान्छीको किर्तिमानचौथो राष्ट्रिय खेलकुद प्रतियोगितामा कान्छीले पाँच हजार मिटरमा स्वर्ण पदक जितिन । त्यसपछिको दुई वटा संस्करणमा उनी सहभागी भइनन् । पूर्वाञ्चलमा भएको सातौ राष्ट्रिय खेलकुदमा उनले स्वर्ण पदक जितिन् । उक्त खेलकुदमा ५ र १० हजार मिटर दौडमा स्वर्ण जितेकी थिइन् । श्रीलंकामा भएको १० औं सागको १० किलोमिटर दौडमा उनले दोस्रो स्थान हासिल गरिन् । सन् २००६ मा जर्मनीको बर्लिनमा भएको म्याराथनमा नेपालकी निर्मला भारतीले बनाएको कीर्तिमान भंग गरिन् । त्यसबेला कान्छीमायाले २० सकेन्ड अगाडि अर्थात १ घण्टा १८ मिनेट २८ सेकेन्डमा पुरा गरेकी थिइन् । कान्तिपुर हाफ म्याराथनको उपाधि जितेको एक हप्तामै कोजुले पिंकाथन म्याराथनमा एघार वर्षपछि रेकर्ड राष्ट्रिय कीर्तिमान भंग गरिन्, जबकी यो प्रतियोगिताका लागि उनले निकै छोटो समयमा तयारी गरेकी थिइन् । ‘त्यसबेला हतारमा तयारी गरिएको थियो, त्यसैले अघिल्लो रेकर्ड मात्र सुधार्ने लक्ष्य राखेकी थिएँ’ कान्छीमाया भन्छिन्, ‘तर, त्यो प्रतियोगितामा मैले नयाँ किर्तिमान बनाएँ ।’१३ औं संस्करणको काठमाडौं म्यारथनमा कान्छीले ह्याट्रीक गरिन् । त्यसैगरी २०७३ सालमा सम्पन्न हाफ म्यारथनमा पनि उनले पाँच वटा उपाधी आफ्नो पक्षमा पारेकी थिइन् । काठमाडौं म्यारथनमा कान्छीले २ घण्टा ५५ मिनेट ५७ सेकेन्डको राष्ट्रिय किर्तिमान बनाएकी थिइन् । उनले पिंकाथन हाफ म्याराथनमा पनि १ घण्टा १८ मिनेट २५ सेकेन्डको राष्ट्रिय कीर्तिमान रचेकी थिइन् । धनगढी, नेपालगन्ज, भारतको दार्जिलिङ र कान्तिपुर हाफ म्याराथनको उपाधिसमेत जितेकी थिइन् । दार्जिलिङमा भएको पुलिस हाफ म्यारथनको उपाधि जितेर आएपछि कान्छी घाइते भएकी थिइन् । उनलाई चिकित्सकले आराम गर्न सुझाएका थिए । तर, कान्छीको मन मानेन । सधै झै कान्तिपुर हाफ म्यारथनमा सहभागी भइन् र जित हासिल गरिन् । यो उनको लगातार चौथो जित थियो । यस क्रममा कान्छीले पाँच वटा राष्ट्रिय किर्तिमान बनाइन् ।२३ बर्षको दौड जीवन कान्छी सानैदेखि रौसे स्वभावकी थिइन् । नाच्न, गाउन भनेपछि हुरुक्कै हुने । चुलबुले र चकचके । केटीहरु भन्दा पनि केटाहरुसँग खेल खेल्ने । उनको जन्म २०३८ सालमा भयो, भक्तपुरको व्यासीमा । नेवार परिवारमा जन्मी, हुर्केकी कान्छीलाई पढाई भन्दा खेलकुद प्यारो लाग्न थाल्यो । यसमा परिवारले कुनै रोकटोक गरेनन् । ‘त्यसबेला त मलाई इनिस्पेक्टर बन्न मन थियो’ कान्छी भन्छिन्, ‘तर खेलकुदमा लागियो ।’ खेलकुदले नै उनलाई सशस्त्र प्रहरी बलमा पुर्‍यायो, खेलाडीको रुपमा । तर, त्यहाँसम्म आइपुग्नका लागि उनले लामो दौड पुरा गर्नुपर्‍यो ।विद्यालयबाटै कान्छीले दौड सुरु गरिन् । त्यसपछि क्षेत्रिय, राष्ट्रिय हुँदै अन्तराष्ट्रिय मैदानसम्म उनको अविछिन्न दौड जारी रह्यो । अहिले फर्केर हेर्दा कान्छी आफै दंग पर्छिन् कि, उनले दौडिएकै २३ बर्ष भएछ । ‘मेरो जीवनको लक्ष्य भनेकै दौड हो’ कान्छीमाया भन्छिन्, ‘सायद कहिल्यै थाक्नेछैन ।’